ความเป็นมาข้าวหลามหนองมน
ข้าวหลามหนองมน กว่าที่จะมีชื่อเสียงโด่งดังเป็นที่รู้จักของนักท่องเที่ยว แรกเริ่มเดิมทีนั้นชาวบ้านหนองมนมีอาชีพทำนา เมื่อหมดหน้าทำนาก็จะทำข้าวหลามเป็นของหวานรับประทานกันตามอัตภาพ โดยจะนำข้าวเหนียวไปแลกกับน้ำตาลและมะพร้าวจากหมู่บ้านอื่น ส่วนไม้ไผ่ป่าก็หาตัดกันเองบนเขาบ่อยาง เมื่องานประจำปีที่ศาลเจ้าหลังหนองมน จึงเกิดมีการค้าขายขึ้น พ่อค้าแม่ค้าส่วนใหญ่จะขายข้าวหลาม ควบไปกับการขายอ้อยควั่นและถั่วคั่ว โดยในยุคนั้นมีขายกันเพียงไม่กี่เจ้า จนเมื่อมีการตัดถนนสุขุมวิท (สายเก่า) ทำให้มีผู้คนแวะเวียนเข้ามาเที่ยวบางแสนมากขึ้น เกิดร้านค้ามากมายเรียงยาวตามเส้นทางสายสุขุมวิท ตำบลแสนสุข จังหวัดชลบุรี ที่ไม่ว่าใครผ่านไปผ่านมาต้องแวะซื้อข้าวหลามติดไม้ติดมือกลับบ้าน ปัจจุบันข้าวหลามหนองมนผ่านยุคผ่านสมัยมาเป็นเวลาหลายสิบปี
ขั้นตอนการทำข้าวหลามหนองมน : สูตรร้านแม่นิยม
ส่วนผสมที่สำคัญ
๑. ข้าวเหนียว ๑๐ ถ้วยตวง
๒. กะทิ ๔ ถ้วยตวง
๓. เกลือ ๑ ช้อนโต๊ะ
๔. น้ำตาลทราย ๑/๒ ถ้วยตวง
๕. ไส้ แล้วแต่จะใส่ ส่วนมากที่มีไส้ สังขยา ถั่วดำ ถั่วแดง เผือก กล้วยตาก มะพร้าวอ่อน เม็ดบัว ส้ม และชาเขียว
การเตรียมข้าวเหนียว
๑. การนำข้าวเหนียวมาล้างน้ำ แช่ไว้ แล้วพักขึ้นให้สะเด็ดน้ำ นำไส้ที่ต้องการใส่นำมาคลุกให้เข้ากันกับข้าวเหนียวที่เตรียมไว้
๒. นำน้ำกะทิสดที่คั้นไว้มาผสมกับน้ำตาลและเติมเกลือลงไป คนให้เข้ากัน น้ำกะทิควรมีรสเค็มเล็กน้อย
๓. นำข้าวเหนียวที่คลุกกับถั่วดำ กรอกลงไปในกระบอกไม้ไผ่ที่เตรียมไว้
การเผาข้าวหลาม
ในส่วนของการเผาข้าวหลามนั้นก็ถือว่ามีความสำคัญเช่นกัน ซึ่งการเผาข้าวหลามที่หนองมน มี ๒ วิธี คือ การเผาข้าวหลามแบบฟืนและแบบเตาแก๊ส
๑. การเผาข้าวหลามแบบฟืนเป็นการเผาข้าวหลามแบบดั้งเดิม ที่ต้องวางเรียงข้าวหลามบนพื้นดินเป็นแถวยาว ใช้กาบมะพร้าว ฟืน และเศษไม้ไผ่ที่เหลือจากการทำกระบอกข้าวหลามมาสุม คนเผาต้องใช้แรงและพลังงานเยอะในการเผา ซึ่งกว่าจะได้ข้าวหลามมา ต้องใช้เวลาเผานานกว่า ๓ ชั่วโมง ทั้งยังต้องล้างเก็บ ทำให้ยากลำบากช่วงเวลาในการเผานานกว่า ๓ ชั่วโมง ทั้งยังต้องล้างเก็บ ทำให้ยากลำบากช่วงเวลาในการเผาข้าวหลาม วันธรรมดาเผา ๑ รอบ ช่วงเวลาประมาณ ๓.๓๐ น. ส่วนวันเสาร์-อาทิตย์หรือวันหยุดเพิ่มเป้น ๒ รอบเวลา ๓.๓๐ น. และ ๗.๓๐ น.
๒. การเผาแบบแก๊ส ซึ่งหลายร้านนิยมนำมาใช้ในการเผาข้าวหลาม ข้อดีคือสามารถเบา-เร่งไฟได้ เมื่อนำข้าวหลามเข้าเตาก็สามารถไปทำอะไรอย่างอื่นได้
การเผาข้าวหลามแบบฟืน
๑. เตรียมเชื้อเพลิง
๒. เตรียมบริเวณสำหรับเผาข้าวหลาม
๓. วางข้าวหลามที่จะเผาให้เป็นแนวยาว แล้วหยอดน้ำกะทิใส่ในข้าวหลาม
๔. นำกระเบื้องปิดปากกระบอกข้าวหลามป้องกันฝุ่น
๕. การเผาข้าวหลามแบบใช้ฟืน (แบบโบราณ)
๖. ทำการเขี่ยเศษเชื้อเพลิงออก
๗. รดน้ำที่กระบอกข้าวหลามเพื่อให้คลายความร้อน
๘. เก็บข้าวหลามใส่ตะกร้าเพื่อนำไปทำความสะอาด
๙. ทำความสะอาดเพื่อนำไปขาย
