บทประพันธ์ค่าวเรื่อง “ลอยกระทง” กล่าวถึงประเพณีลอยกระทง หรือยี่เป็งของภาคเหนือ ซึ่งจัดขึ้นเพื่อขอขมาพระแม่คงคา ที่ประชาชนใช้น้ำจากแม่น้ำอุปโภคบริโภคกันเป็นจำนวนมาก โดยตามตำนานเล่าว่าประเพณีลอยกระทงเริ่มมีมาตั้งแต่สมัยพระร่วงแห่งกรุงสุโขทัย พระร่วงมีนางสนมชื่อว่า “นพมาศ” นางเป็นหญิงสาวที่มีฝืมือในการประดิษฐ์ประดอยจนเป็นที่เลื่องลือไปทั่ว อยู่มาวันหนึ่งซึ่งตรงกับวันเพ็ญเดือนสิบสองนางได้ใช้ใบตองมาพับวนไปมาจนเป็นต้นกระทง และนำไปถวายแก่พระร่วง ซึ่งพระร่วงทรงพอพระทัยมาก ประจวบเหมาะกับบรรยากาศที่พระจันทร์เต็มดวง และน้ำในแม่น้ำเต็มตลิ่ง พระองค์จึงตรัสว่า “คืนนี้เหมาะแก่การจัดงานรื่นเริงยิ่งนัก” นับตั้งแต่นั้นเป็นต้นมาจึงเกิดเทศกาลลอยกระทงในวันเพ็ญเดือนสิบสองจนถึงปัจจุบัน
