วัดปันสาด เจดีย์ที่ได้รับอิทธิพลจาก เจดีย์ลาวปราสาท

          วัดปันสาท (ปันสาด) ปัจจุบันเป็นวัดร้างตั้งอยู่ที่สถานีขนส่งช้างเผือก อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่ สภาพของวัดในปัจจุบันเหลือแต่เจดีย์ร้าง ซึ่งเป็นเจดีย์รูปทรงพิเศษทีไม่ปรากฏแบบแผน เข้าใจว่าคงเป็นเจดีย์ในรุ่นหลังพุทธศตวรรษที่ 21 ลงมา เมื่อศิลปะเชียงใหม่ได้คลี่คลาย รับเอารูปแบบต่าง ๆ มาผสมผสานและพัฒนารูปแบบมากขึ้น เจดีย์วัดปันสาท เข้าใจว่า น่าจะมีอิทธิพลของเจดีย์ลาวปราสาท หรือ ปรางค์มาด้วย คือเป็นเจดีย์ที่มีรูปทรงคล้ายดอกข้าวโพด ประกอบด้วยฐานรองรับส่วนกลางที่เรียกว่า เรือนธาตุ และส่วนยอดเป็นชั้นซ้อนลดหลั่นกันขึ้นไป คล้ายรูปแบบของปราสาทขอม เรามักนิยมเรียกเจดีย์ทรงปรางค์ สั้น ๆ ว่า “ปรางค์” โดยใช้เรียกต้นแบบคือปราสาทขอม ดังนั้นเกิดคำเรียกเพื่อแยกลักษณะว่า ปรางค์ไทย ปรางค์ขอม

          จากแบบแผนสิ่งก่อสร้างเราจะเห็นว่า ในส่วนฐานยังเอารูปแบบล้านนาดั่งเดิม คือประกอบฐานด้านหน้ากระดานใหญ่สี่เหลี่ยมสูงรองรับฐานหน้ากระดานเล็ก ย่อเก็จสามชั้นก่อขึ้นไปเป็นฐานบัวลูกแก้ว คือที่ฐานบัวคาดประดับท้องไม้ด้วยแถบนูนที่มีส่วนโค้งคล้ายเส้นหวายผ่าซีก ซึ่งเป็นฐานแบบเก่าหาดูได้ยากมาก สิ่งที่น่าสนใจอีกอย่างหนึ่งของเจดีย์องค์นี้ก็คือ ก่อนการบูรณะมีเจดีย์ทรงกลมขนาดเล็กถูกสร้างปิดทับซ้อนอยู่ เจดีย์ขนาดเล็กองค์นี้แสดงให้เห็นว่าเป็นเจดีย์ทรงกลมที่ผสมระหว่างอิทธิพลของสุโขทัยกับเชียงใหม่ ซึ่งทำให้พอจะคาดเดาได้ว่า เจดีย์วัดปันสาทแห่งนี้น่าจะมีอายุอยู่ในช่วงหลังของราชวงศ์มังราย

          จากที่ตั้งของเจดีย์ที่ตั้งอยู่ในเขตชุมชนที่มัวเมากับวัตถุทำให้ช่วงหลังมานี้ขาดการดูแลรักษาที่ดีทำให้สภาพในปัจจุบันดูจะขาดคุณค่าทางศิลปะที่มีค่ายิ่งของล้านนาไป ประกอบกับผู้คนที่อาศัยอยู่ดดยรอบไม่สนใจถึงความเป็นมาของเจดีย์วัดปันสาททำให้ ณ วันนี้เจดีย์วัดปันสาทยังคงรอเวลาที่จะถูกลืมไปจากคนเชียงใหม่เท่านั้น.